ไข้เลือดออกเป็นโรคติดเชื้อจากไวรัสเดงกี (Dengue virus) ที่แพร่โดยยุงลาย และพบการระบาดมากในช่วงฤดูฝน หลายคนอาจคิดว่า หากเคยเป็นไข้เลือดออกมาแล้วก็จะไม่เป็นอีก แต่ความจริงกลับตรงกันข้าม — การติดเชื้อ ครั้งที่สอง จากไวรัสสายพันธุ์ที่ต่างจากครั้งแรก อาจทำให้เกิดอาการ รุนแรงกว่าเดิมหลายเท่า และเสี่ยงต่อภาวะร้ายแรง เช่น ภาวะช็อกจากไข้เลือดออก (Dengue Shock Syndrome) หรือ ไข้เลือดออกชนิดรุนแรง (Severe Dengue) ซึ่งอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ หากไม่ได้รับการดูแลอย่างทันท่วงที
ทำไมติดเชื้อครั้งที่สองถึงอันตรายมากกว่า?
ไวรัสเดงกีมีทั้งหมด 4 สายพันธุ์ (DENV-1, DENV-2, DENV-3 และ DENV-4)
เมื่อร่างกายติดเชื้อครั้งแรก จะสร้างภูมิคุ้มกันเฉพาะต่อสายพันธุ์นั้นเท่านั้น หากติดเชื้อซ้ำจากสายพันธุ์อื่น ร่างกายจะตอบสนองด้วยกลไกที่เรียกว่า Antibody-Dependent Enhancement (ADE) หรือ “ภูมิคุ้มกันเก่ากลับยิ่งทำให้เชื้อเข้าสู่เซลล์ได้ง่ายขึ้น” ทำให้เชื้อไวรัสเพิ่มจำนวนในร่างกายอย่างรวดเร็วและรุนแรง
ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นเมื่อติดเชื้อครั้งที่สอง
- เกล็ดเลือดลดลงอย่างรวดเร็ว
- เลือดออกผิดปกติ เช่น เลือดออกใต้ผิวหนัง เลือดออกตามไรฟัน
- รั่วของพลาสมาในหลอดเลือด ส่งผลให้ความดันต่ำ ช็อก
- อวัยวะภายใน เช่น ตับ ไต หัวใจ เริ่มทำงานผิดปกติ
- หากไม่รักษาทันเวลา อาจเกิดภาวะช็อกที่เป็นอันตรายถึงชีวิต
อาการที่ควรเฝ้าระวังเป็นพิเศษในผู้เคยติดเชื้อ
- ไข้สูงลอยไม่ลดแม้กินยาลดไข้
- ปวดศีรษะรุนแรง ปวดกล้ามเนื้อหรือกระบอกตา
- มีจุดเลือดออกใต้ผิวหนัง หรือรอยช้ำง่าย
- ปัสสาวะน้อย ตัวเย็น มือเท้าเย็น
- กระสับกระส่าย ซึม หรือรู้สึกหมดแรงอย่างผิดปกติ
วิธีป้องกันการติดเชื้อซ้ำ
- หลีกเลี่ยงการถูกยุงลายกัด โดยเฉพาะช่วงเช้าและเย็น
- กำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุง เช่น ภาชนะที่มีน้ำขัง ยางรถเก่า หรือจานรองกระถางต้นไม้
- ใส่เสื้อผ้ามิดชิด / ใช้ยากันยุง เมื่ออยู่นอกบ้าน
- ติดตั้งมุ้งลวด ม่านกันยุง หรือใช้น้ำยากำจัดลูกน้ำยุงลายในบ้าน
- ติดตามข่าวการระบาดในพื้นที่ เพื่อเฝ้าระวังหากมีการระบาดในชุมชน
ไข้เลือดออกไม่ใช่โรคที่จะเป็นแค่ครั้งเดียวแล้วจบ เพราะการติดเชื้อซ้ำ โดยเฉพาะจากไวรัสเดงกีสายพันธุ์อื่น อาจกระตุ้นให้ร่างกายตอบสนองรุนแรงจนถึงขั้นช็อกและเสียชีวิตได้ หากคุณหรือคนใกล้ตัวเคยมีประวัติติดเชื้อแล้ว อย่าชะล่าใจเมื่อมีไข้หรืออาการผิดปกติในช่วงหน้าฝน เพราะการวินิจฉัยและดูแลอย่างทันท่วงทีคือสิ่งสำคัญที่สุดที่จะช่วยลดความเสี่ยงได้อย่างปลอดภัย
