หลายคนที่พยายามควบคุมน้ำหนักอย่างเต็มที่ แต่กลับรู้สึกว่าน้ำหนักลดลงยาก หรือกลับมาเพิ่มขึ้นง่ายกว่าคนอื่น อาจตั้งคำถามว่า “พันธุกรรมมีผลต่อโรคอ้วนไหม?” คำตอบคือ “มีผลจริง” แต่ไม่ใช่ทั้งหมด เพราะแม้ว่าพันธุกรรมจะเป็นปัจจัยสำคัญที่กำหนดแนวโน้มการสะสมไขมัน การเผาผลาญ และความอยากอาหาร แต่พฤติกรรมการใช้ชีวิตก็ยังมีอิทธิพลอย่างมากที่สามารถเสริม หรือลดผลกระทบของพันธุกรรมได้
พันธุกรรมมีบทบาทในการกำหนดโครงสร้างร่างกายตั้งแต่กำเนิด เช่น อัตราการเผาผลาญพื้นฐาน (BMR) ความสามารถในการใช้พลังงาน ไขมันสะสมในร่างกาย และการตอบสนองต่ออินซูลิน ยีนบางตัว เช่น FTO gene หรือที่เรียกกันว่า “ยีนโรคอ้วน” มีความสัมพันธ์กับการเพิ่มขึ้นของมวลไขมันและการเพิ่มความอยากอาหาร โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคอ้วน จะมีความเสี่ยงสูงกว่าคนทั่วไปถึง 2–3 เท่า
อย่างไรก็ตาม การมีพันธุกรรมที่เสี่ยงไม่ได้หมายความว่าคุณจะต้องเผชิญกับโรคอ้วนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ พฤติกรรมประจำวันยังสามารถมีอิทธิพลเหนือพันธุกรรมได้ เช่น
- การเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ: รับประทานโปรตีนสูง ไฟเบอร์ และลดอาหารแปรรูป
- การออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ทั้งคาร์ดิโอเพื่อเผาผลาญไขมัน และเวทเทรนนิ่งเพื่อเพิ่มกล้ามเนื้อ
- การนอนหลับให้เพียงพอ: เพราะการนอนน้อยมีผลกระทบต่อฮอร์โมนที่ควบคุมความหิวและความอิ่ม
- การจัดการความเครียด: ลดฮอร์โมนคอร์ติซอลที่กระตุ้นการสะสมไขมัน
- การตรวจสุขภาพและปรับสมดุลฮอร์โมน: เพื่อดูปัจจัยภายในที่อาจส่งผลต่อระบบเผาผลาญ
ปัจจัยสิ่งแวดล้อมในครอบครัวก็มีผลไม่น้อย เช่น รูปแบบการกินอาหารตั้งแต่วัยเด็ก วิถีชีวิตที่เน้นการนั่งนานหรือการทำกิจกรรมกลางแจ้งน้อย ล้วนหล่อหลอมพฤติกรรมในระยะยาว ดังนั้นสิ่งที่ส่งต่อกันในครอบครัวอาจไม่ใช่แค่ยีน แต่รวมถึง “นิสัยการใช้ชีวิต” ด้วย งานวิจัยในปัจจุบันยังพบว่า การทำความเข้าใจพันธุกรรมของตัวเอง เช่น ผ่านการตรวจยีนที่เกี่ยวกับโภชนาการ (Nutrigenomics) สามารถช่วยให้วางแผนโภชนาการและออกกำลังกายได้เหมาะสมกับร่างกายของตัวเองมากขึ้น เป็นการเปลี่ยนพันธุกรรมจากข้อจำกัดให้กลายเป็นโอกาสดูแลสุขภาพได้อย่างตรงจุด
