ไทรอยด์เป็นต่อมไร้ท่อขนาดเล็กที่อยู่บริเวณลำคอด้านหน้า แม้จะมีขนาดเล็กแต่กลับทำหน้าที่สำคัญในการควบคุมการทำงานของอวัยวะทั่วร่างกาย โดยเฉพาะ ระบบเผาผลาญพลังงาน, ระดับพลังงาน, อารมณ์ และแม้กระทั่ง อุณหภูมิของร่างกาย ฮอร์โมนที่ผลิตจากต่อมไทรอยด์หลัก ๆ ได้แก่ T3 (Triiodothyronine) และ T4 (Thyroxine) ซึ่งมีผลต่อการเผาผลาญของเซลล์ในทุกระบบ หากไทรอยด์ฮอร์โมนไม่สมดุล ร่างกายจะส่งสัญญาณผิดปกติทั้งทางร่างกายและจิตใจแบบที่คุณอาจไม่คาดคิด
ไทรอยด์ฮอร์โมนกับระบบเผาผลาญ
ฮอร์โมน T3 และ T4 คือกลไกสำคัญที่ควบคุมอัตราการเผาผลาญของร่างกาย เมื่อไทรอยด์ทำงานปกติ ร่างกายจะมีพลังงานเพียงพอในการใช้ชีวิตประจำวัน แต่หากเกิดความผิดปกติ ระบบเผาผลาญก็จะเสียสมดุลทันที
- ไทรอยด์ต่ำ (Hypothyroidism) เผาผลาญช้าลง น้ำหนักขึ้นง่าย รู้สึกเหนื่อย แม้นอนเต็มที่
- ไทรอยด์เกิน (Hyperthyroidism) เผาผลาญเร็วเกินไป น้ำหนักลดเร็ว ใจสั่น เหงื่อออกง่าย และมักนอนหลับไม่สนิท
ไทรอยด์ฮอร์โมนกับอารมณ์และสมอง
นอกจากการควบคุมพลังงาน ฮอร์โมนไทรอยด์ยังมีผลโดยตรงต่อสมองและอารมณ์ เพราะฮอร์โมนนี้เกี่ยวข้องกับการผลิตสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนินและโดปามีน ซึ่งส่งผลต่ออารมณ์ ความมั่นคงทางจิตใจ และสมาธิ
- เมื่อฮอร์โมน ต่ำ: อาจมีอาการซึมเศร้า เฉื่อยชา ความจำลดลง ไม่มีแรงกระตุ้น
- เมื่อฮอร์โมน สูงเกินไป: อาจรู้สึกกระวนกระวาย หงุดหงิดง่าย วิตกกังวล หรือขาดสมาธิ
สัญญาณที่อาจบ่งบอกว่าไทรอยด์ไม่สมดุล
- น้ำหนักเพิ่มหรือลดผิดปกติ โดยไม่เปลี่ยนพฤติกรรมการกิน
- เหนื่อยง่าย ง่วงบ่อย หรือพลังงานลดลงตลอดวัน
- ขี้หนาวผิดปกติ หรือร้อนง่าย ใจสั่น เหงื่อออกมาก
- ผิวแห้ง ผมร่วง หน้าบวม ตาโปน
- ประจำเดือนผิดปกติ (ในผู้หญิง)
- อารมณ์แปรปรวน ไม่มีสมาธิ หรือซึมเศร้า
แนวทางการดูแลสมดุลไทรอยด์ฮอร์โมน
- ตรวจระดับฮอร์โมนไทรอยด์เป็นประจำ โดยเฉพาะ TSH, Free T3, และ Free T4
- รับประทานอาหารที่อุดมด้วยไอโอดีน สังกะสี และซีลีเนียม เช่น ปลา ไข่ ถั่ว และสาหร่าย
- หลีกเลี่ยงสารกระตุ้น เช่น คาเฟอีนในปริมาณสูง หากมีอาการใจสั่นง่าย
- จัดการความเครียด เพราะความเครียดเรื้อรังมีผลต่อการทำงานของต่อมไทรอยด์
- พักผ่อนอย่างเพียงพอ และหลีกเลี่ยงการอดอาหารอย่างรุนแรง เพราะอาจรบกวนการผลิตฮอร์โมน
ไทรอยด์อาจเป็นต่อมเล็ก ๆ ในลำคอ แต่กลับมีอิทธิพลมหาศาลต่อทั้งระบบเผาผลาญ อารมณ์ และคุณภาพชีวิต หากคุณรู้สึกว่าน้ำหนักเปลี่ยนแปลง อารมณ์ไม่คงที่ หรือร่างกายผิดปกติแบบไม่ทราบสาเหตุ อย่ามองข้ามความเป็นไปได้ของภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ไม่สมดุล เพราะการรู้เร็วและดูแลให้ถูกจุด จะช่วยให้คุณกลับมามีพลังและสมดุลชีวิตได้อีกครั้ง
