เลขที่อนุมัติ ฆสพ.สบส. 7542/2565

ลำไส้กับระบบภูมิคุ้มกันความเชื่อมโยงที่หลายคนมองข้าม

ลำไส้กับระบบภูมิคุ้มกันความเชื่อมโยงที่หลายคนมองข้าม

รู้หรือไม่? ลำไส้เป็นศูนย์กลางของระบบภูมิคุ้มกัน

เมื่อพูดถึงภูมิคุ้มกัน หลายคนอาจนึกถึงเซลล์เม็ดเลือดขาวหรือการได้รับวัคซีนเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน แต่จริง ๆ แล้ว ลำไส้เป็นด่านแรกของระบบภูมิคุ้มกัน และมีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพของเรา กว่า 70% ของเซลล์ภูมิคุ้มกันในร่างกายอยู่ในระบบทางเดินอาหาร ไมโครไบโอม (Microbiome) หรือจุลินทรีย์ในลำไส้ มีผลโดยตรงต่อระบบภูมิคุ้มกัน เมื่อสุขภาพของลำไส้ดี ระบบภูมิคุ้มกันก็ทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ แต่หากลำไส้มีปัญหา อาจส่งผลให้ภูมิคุ้มกันอ่อนแอ และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคต่าง ๆ

ลำไส้มีบทบาทต่อระบบภูมิคุ้มกันอย่างไร?

1. เป็นด่านแรกในการป้องกันเชื้อโรค

ผนังลำไส้เป็นเหมือน “เกราะป้องกัน” ที่ช่วยคัดกรองสารอาหารที่มีประโยชน์เข้าสู่ร่างกาย และป้องกันเชื้อโรคหรือสารพิษไม่ให้เข้าสู่กระแสเลือด หากลำไส้ไม่แข็งแรง อาจเกิดภาวะ ลำไส้รั่ว ทำให้สารพิษหรือเชื้อโรคเข้าสู่กระแสเลือดได้ง่าย กระตุ้นการอักเสบเรื้อรัง และทำให้ภูมิคุ้มกันทำงานผิดปกติ

2. ไมโครไบโอมช่วยควบคุมการทำงานของภูมิคุ้มกัน

ไมโครไบโอม เป็นจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ในลำไส้ ประกอบด้วยแบคทีเรียที่ดี (Probiotics) และแบคทีเรียที่ก่อโรค ทำหน้าที่ ช่วยกระตุ้นการทำงานของเซลล์ภูมิคุ้มกัน ลดการอักเสบในร่างกาย และ ป้องกันการติดเชื้อจากเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายผ่านอาหาร หากจุลินทรีย์ในลำไส้เสียสมดุล อาจเกิดภาวะ ภูมิคุ้มกันผิดปกติ เช่น ภูมิแพ้ หรือโรคแพ้ภูมิตัวเอง (Autoimmune Diseases) เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อในทางเดินอาหาร

3. ผลิตสารที่ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน

ลำไส้ไม่ได้เป็นเพียงแค่แหล่งดูดซึมสารอาหารเท่านั้น แต่ยังมีบทบาทสำคัญในการ ผลิตสารชีวเคมีที่ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน และควบคุมการอักเสบของร่างกาย โดยสารสำคัญที่ลำไส้ผลิตขึ้น ได้แก่

  • กรดไขมันสายสั้น (Short-Chain Fatty Acids: SCFAs) ช่วยป้องกัน การอักเสบเรื้อรัง และช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองต่อเชื้อโรคอย่างสมดุล กระตุ้น เซลล์ T Reg (Regulatory T Cells) ซึ่งช่วยป้องกันโรคภูมิแพ้และโรคแพ้ภูมิตัวเอง ส่งเสริมการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาว (Macrophages & Dendritic Cells) ที่ช่วยต่อสู้กับเชื้อโรค สามารถพบกรดไขมันสายสั้นจากอาหารที่มีไฟเบอร์สูง เช่น ผักใบเขียว ข้าวโอ๊ต แอปเปิ้ล กล้วย กระเทียม หัวหอม หน่อไม้ฝรั่ง เป็นต้น
  • วิตามินที่ผลิตโดยจุลินทรีย์ในลำไส้ ลำไส้สามารถผลิตวิตามิน B และ K  ได้หากมีสมดุลของจุลินทรีย์ที่ดี วิตามิน B6 และ B12 มีบทบาทในการสร้าง เซลล์เม็ดเลือดขาว และช่วยให้ภูมิคุ้มกันทำงานได้เต็มที่ อาหารที่ช่วยส่งเสริมการผลิตวิตามินจากลำไส้ อาหารหมักดอง เช่น กิมจิ มิโสะ นัตโตะ ผักใบเขียว เช่น คะน้า ผักโขม

พฤติกรรมที่ทำให้ลำไส้เสียสมดุล และส่งผลต่อภูมิคุ้มกัน

  • รับประทานอาหารที่มีน้ำตาลสูงและอาหารแปรรูป – ทำให้แบคทีเรียที่ดีในลำไส้ลดลง
  • การใช้ยาปฏิชีวนะบ่อยเกินไป – ฆ่าแบคทีเรียทั้งที่ดีและไม่ดีในลำไส้
  • ความเครียดสะสม – ฮอร์โมนความเครียด (Cortisol) สามารถส่งผลเสียต่อลำไส้
  • การพักผ่อนไม่เพียงพอ – ส่งผลต่อการทำงานของไมโครไบโอม
  • การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป – อาจทำให้ลำไส้ระคายเคืองและอักเสบ

วิธีดูแลลำไส้ให้แข็งแรง เพื่อเสริมภูมิคุ้มกัน

  • รับประทานอาหารที่มีพรีไบโอติกส์และโปรไบโอติกส์
  • หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้ลำไส้อักเสบ เช่น อาหารที่มีน้ำตาลสูง ไขมันทรานส์ และอาหารแปรรูป
  • ดื่มน้ำให้เพียงพอ น้ำช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้ดี
  • ลดความเครียดและพักผ่อนให้เพียงพอ
  • ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ